Tarım arazilerinin arsa olarak kayda geçirilebilmesi için belirli yasal koşulların sağlanması gerekiyor.
Her mal sahibi, doğrudan Kadastro Müdürlüğü’ne başvurarak taşınmazının cinsini arsa olarak değiştiremiyor.
Çünkü tarım arazilerini arsaya çevirmek, yani “tarla vasfını kaldırıp imarlı arsa yapmak” Türkiye’de hem imar hem de tarım mevzuatına tabi çok aşamalı bir süreçtir.
Aşağıda adım adım yasal ve teknik süreci sade bir şekilde anlattık
1. Tarım Arazisinden Arsaya Geçiş Ne Anlama Geliyor?
“Tarım arazisini arsaya çevirmek” demek, o taşınmazın imar planında “tarım alanı” iken “konut, ticaret, sanayi veya başka imarlı bir kullanım alanına” dönüştürülmesidir.
Yani tapuda “tarla” vasfı kalkar, “arsa” veya “konut alanı” gibi yeni bir nitelik kazanır.
Bu işlem doğrudan tapudan değil, belediye / il özel idaresi / Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülür.
⚙️ 2. Gerekli Kurum ve Yasal Dayanaklar
-
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
-
3194 sayılı İmar Kanunu
-
Tarım ve Orman Bakanlığı (toprak koruma kararı)
-
Belediye veya İl Özel İdaresi (imar planı değişikliği)
-
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (cins değişikliği tescili)
3. Süreç Adımları
A. Tarım Arazisi Sorgulaması
İlk olarak, arazinin hangi sınıf tarım arazisi olduğu belirlenir:
-
Mutlak tarım arazisi
-
Özel ürün arazisi
-
Dikili tarım arazisi
-
Marjinal tarım arazisi
Bu sınıflama Tarım İl/İlçe Müdürlüğü tarafından yapılır.
➡️ “Mutlak tarım arazisi” veya “özel ürün arazisi” olan yerlerde arsa dönüşümü genellikle yasaktır.
➡️ “Marjinal tarım arazisi” statüsünde olan yerlerde ise dönüştürme şansı daha yüksektir.
B. Tarım Dışı Kullanım İzni (En kritik adım)
Tarım arazisini arsaya çevirmek için önce Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan “tarım dışı kullanım izni” alınmalıdır.
Başvuru yeri:
İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
Gerekli belgeler:
-
Tapu fotokopisi
-
Kadastro (koordinatlı) kroki
-
İmar planı teklifi veya talep yazısı
-
Taşınmazın yerini gösteren harita
-
Gerekçeli dilekçe (örneğin konut, sanayi, ticaret alanı yapılacağına dair)
Ücret: İlgili mevzuata göre arazi sınıfına ve büyüklüğüne göre değişir.
C. İmar Planı Değişikliği (Belediye / İl Özel İdaresi)
Tarım dışı kullanım izni alındıktan sonra, imar planı değişikliği yapılması gerekir.
Belediye sınırları içinde:
Başvuru belediyenin imar ve şehircilik müdürlüğüne yapılır.
Belediye dışında:
Başvuru il özel idaresine yapılır.
Bu aşamada araziye uygun 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı hazırlanır (yetkili şehir plancısı tarafından).
Plan belediye meclisince onaylanır, askıya çıkarılır (30 gün), itiraz süresi dolduktan sonra kesinleşir.
D. Cins Değişikliği (Tapuda)
İmar planı kesinleştikten sonra tapuda “tarla” vasfı “arsa” olarak değiştirilir.
Bu işleme cins değişikliği denir.
Gerekli belgeler:
-
Onaylı imar planı
-
İmar durumu belgesi
-
Harita (plan örneği)
-
Belediye veya il özel idaresi yazısı
-
Malik kimliği ve dilekçesi
İşlem Tapu Müdürlüğü’nde tamamlanır.
Tapuda taşınmazın niteliği artık “arsa” olarak görünür.
E. Parselasyon (İfraz-Tevhit)
İmar planı sonrası, parsel sınırları imar yönetmeliklerine uygun hale getirilir.
Gerekirse:
-
Parseller birleştirilir (tevhid)
-
Uygun büyüklüklerde bölünür (ifraz)
Bu işlemler de belediye ve kadastro tarafından onaylanır.
4. Masraflar
Arazinin konumuna göre değişmekle birlikte ortalama:
-
Harita mühendislik bedeli: 15.000–50.000 TL
-
Plan değişikliği hizmet bedeli: 30.000–200.000 TL
-
Tarım dışı kullanım izin harcı: Arazi büyüklüğüne göre değişir
-
Tapu cins değişikliği harcı: Binde 6,83 (2025 oranı)
⚠️ 5. Dikkat Etmen Gerekenler
-
Tarım arazisinin imar planı içinde olması süreci kolaylaştırır.
-
Eğer imar planı dışında kalıyorsa, plan sınırına alınması için ayrıca başvuru gerekir (uzun süreçtir).
-
Sit alanı, dere yatağı, orman sınırı gibi durumlar varsa izin verilmez.
-
Tarım dışı kullanım izni alınmadan yapılan inşaatlar kaçak yapı sayılır ve yıkım kararı verilebilir.
